حامد عطایی / روزنامه نگار>> خسروی در کرمانشاه، شلمچه و چذابه در خوزستان، مهران در ایلام، باشماق در کردستان و تمرچین در آذربایجان غربی، ۷ گذرگاه جمهوری اسلامی ایران به سمت کشور عراق اند که در طول ۱۴۵۸ کیلومتر مرز مشترک قرار گرفتند.
۵ استان درگیر مستقیم با ارتش رژیم بعث و گروههای معاند و تجزیه طلب مخالف ایران که سالها پیش و پس از جنگ ۸ ساله همچنان بر تاخت و تاز علیه مردم و قوای نظامی و انتظامی کشورمان ادامه دادند و یکی از هزارها اثر این فتنه‌انگیزی‌های خانمانسوز اینکه مرز، این فرصت توسعه و شکوفایی، این عامل پیوند ملل و این معبر طلایی مبادلات اقتصادی و تولید ثروت، به عاملی برای ناامنی ملتهای دو طرف، خصوصا ایران بدل شده بود.
در پرتو مجاهدتهای خاموش و آشکار همه قوای نظامی، انتظامی و امنیتی، مخاطرات مرزی حاصل از شرارت مخالفین نظام در ان‌سوی مرزها، هیچگاه نتوانست در طول چهار دهه گذشته، همچون سالهای آغازین حیات نظام نوپای اسلامی، ناآرامی را از سرحدات مرزی به داخل شهرها و روستاهای استانهای مرزی کشورمان، خصوصا آذربایجان غربی بکشاند، اما این صفت و وصله‌ی ناجورِ “استان امنیتی” که معلوم نشد توسط کدام مقام سیاسی و اجرایی و در چه برهه‌ای در کنار نام این استان نقش بست، تا سالها به وزنه‌ای سنگین برای حرکت پرشتاب بر مسیر توسعه بدل شد.
هرچند اتصاف این صفت و گره زدن کلیه شئون زیستی مردمان استان به امنیت، نه تنها به نادیده انگاشتن فداکاریهایی که قوای امنیتی در پاسداری از مرزها بدان دست یازیده بودند، انجامید، بلکه از فرصت مرز، تهدیدی برای عامه مردم و امکانی خاص برای ثروت اندوزی عده ای معدود فراهم ساخت.
محمدصادق معتمدیان، استاندار آذربایجان غربی به سبب سالها حضورش در مجموعه امنیتی این استان، شناخت دقیقی از ویژگیهای مرزی منطقه، معایب، مزیت‌ها و احتمالا موانع بزرگ تحقق زیرساخت‌های توسعه‌ای لازم را داشت.
وقتی نام او برای سکانداری اجرایی آذربایجان غربی درآمد، آگاهان سیاسی ذهن‌شان به اقداماتی که در قالب مدیر امنیتی در بازگشایی مرز مهران به عنوان یکی از مسیرهای تردد زائران اربعین در استان ایلام انجام یافته بود، معطوف شد.

معتمدیان این‌بار اما با اختیاراتی وسیع‌تر، در قامت استانداری، به آذربایجان غربی آمد و با کلیدواژه “دیپلماسی”، راهبرد‌های مدیریتی خود را پی‌ریزی و برای اجرای مرحله به مرحله آن‌ها برنامه‌ریزی کرد.
تبدیل تهدید مرز، به فرصت، اختیارات فرابخشی طلب می‌کرد. از تفکیک معاونت‌های سیاسی و امنیتی از یکدیگر، سفرها و دیدارها با مقامات داخلی و خارجی، اخذ بودجه و امکانات لازم برای ایجاد زیرساخت‌ها، بویژه در حوزه راه و خطوط ارتباطی، حرکت در مسیر چشم‌انداز‌های کلی نظام و همراستا با شاهراه‌ها و کریدورهای ملی و منطقه‌ای و نهایتا داشتن یک هدف برای محوریت برنامه‌ها و سیاست‌ها؛ رویداد بزرگ و جهانی زیارت اربعین که آذربایجان غربی چه در قالب زائر فرستی، چه مسیر تردد و چه معبر مرزی می‌توانست همه‌جانبه سهم‌اش را به عنوان یک استان مرزی از این امکان دشت کند؛ همچنان‌که نقش‌اش را در دفاع از قوای مهاجم در طول سالها به خوبی ایفا کرده بود.
دیپلماسی اقتصادی مدنظر معتمدیان، از رهگذر دیپلماسی مرزی می‌گذشت. او در این راستا ارتباط حسنه‌ای با دوستان و هم‌پیمانان جمهوری اسلامی در اقلیم کردستان عراق برقرار ساخت. اولین اجلاس استانداران هم مرز اقلیم با استانداران ایران سال گذشته به میزبانی اورمیه و امسال به میزبانی شهر اربیل برگزار شد.
دستاورد مهم این دو اجلاس توافقات مهم امنیتی برای روانسازی تردد زائران ایرانی ایام اربعین و ایجاد امکانات رفاهی، به‌ویژه خط مستقیم رفت و برگشت به عتبات عالیات و کربلای معلا بوده است.
تمرچین ایران و حاج عمران عراق، امسال سومین سال میزبانی از زائران اربعین را تجربه خواهند کرد.
آذربایجان غربی برای حداقل ۵۰۰ زائر ظرفیت‌سازی کرده و آن‌طور که اعلام شده این تعداد قابلیت افزایش نیز دارد.
اقدامات زیرساختی که در کمتر از سه سال در مسیر تردد زوار، از بازرگان در شمال به اورمیه در مرکز استان و از نقده و محمدیار به پیرانشهر و تمرچین، در حوزه راه و راهداری صورت گرفته در طول سالهای پس از انقلاب بی‌نظیر است.
استاندار آذربایجان غربی امسال طی سخنان و مصاحبه‌هایی که پیرامون مقوله اربعین و مزایای مرز تمرچین بیان داشته در برشمردن ویژگیهای این مرز، اختلاف دمایی ۱۸ درصدی بین مناطق مرزی آذربایجان غربی با دیگر استان‌های هم‌مرز، امکان جدیدا ایجاد شده‌ی بازگشت زوار به صورت یکسره از کربلا به حاج عمران، برپایی موکب‌های متعدد از سوی دو طرف ایرانی و عراقی، امکان ارتباط مخابراتی در طول سفر و پیوند‌های عمیق فرهنگی- اجتماعی را از ویژگیهای منحصر به فرد این مرز عنوان نموده است.

او به خوبی واقف است که رویداد آیینی- سیاسی پیاده‌روی اربعین، با همه شکوه و عظمت‌اش، تنها بخشی از تقویم، آن‌هم در مناسبت خاصی از سال را در بر می‌گیرد. این گشایش مرزها، معبرها، ایجاد زیرساخت‌ها، پیوند‌های فرهنگی بین اقوام، ادیان و مذاهب و این دیدارهای دیپلماتیک و آمد و شدها بین دولت‌های ایران و عراق، مزایای سرشار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را شامل می‌شوند که افزایش ۲۵۰ درصدی ترانزیت مرزی و رسیدن ارزش مبادلات مرزی به کف یک میلیارد دلار سالانه از آن جمله است.
این موضوع برای طرف ایرانی آن‌چنان حائز اهمیت است که دبیرخانه دائم اجلاس سالانه استانداران استانهای هم‌مرز جمهوری اسلامی ایران با اقلیم کردستان عراق در اورمیه تشکیل شده و طرح جامع پایانه مرزی تمرچین با نگاهی بلند مدت به آینده، توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، بویژه در بخش حمل و نقل ریلی مطالعه و تدوین شده و در دست اجراست.
در این طرح توسعه مبادلات تجاری با همسایه غربی که از جمله برنامه‌های راهبردی جمهوری اسلامی است با هدف دسترسی به دریای مدیترانه و انتقال کالا به بخش عمقی عراق و بازارهای هدف سوریه مورد توجه جدی قرار دارد.
تمرچین امروز سنگر مقاومت مرزداران غیور ایران اسلامی برابر تهاجمات نیروهای اشغالگر و تجزیه طلب نیست. این خاک خون‌رنگ ک زرخیز به واسطه جانفشانی‌هایی که فرزندان این سرزمین در گذشته بر جای گذاشته اند، امروزه معبر امن صلح، همزیستی اقوام، اتحاد، شکوفایی اقتصادی و پایانه‌ای آبرومند و مقتدر برای هدایت سیل عاشقان اهل بیت علیهم السلام به کعبه آمال آزادگان و عدالتخواهان جهان با هر دین و مذهب و مسلک و آیینی است.