نمایندگان مجلس و چالش‌های توسعه
مجلس دوازدهم با معرفی اعضای کمیسیون های تخصصی وارد مرحله جدی‌تری از فعالیت خود شد. حاکم ممکان، شهین جهانگیری و سید سلمان ذاکر از ارومیه، محمدقسیم عثمانی از بوکان، کمال حسین پور از پیرانشهر - سردشت - میرآباد، عادل نجف‌زاده از خوی - چایپاره، یعقوب رضازاده از سلماس، حجت الاسلام محمد میرزایی از شاهین دژ - تکاب، عمر علیپور از ماکو - شوط -پلدشت -چالدران، سلام ستوده از مهاباد، علی احمدی از میاندوآب - چهاربرج - باروق، عبدالکریم حسین زاده از نقده - اشنویه و شارلی انویه تکیه نماینده مسیحیان آشوری و کلدانی در حالی روزهای پرکاری را آغاز کرده اند که یکی از ارکان موفقیت آنان قرار گرفتن در یکی از کمیسیون های مهم مجلس است.
طاهره زینالی/ روزنامه نگار>> آذربایجان‌غربی به عنوان استانی با ویژگیهای منحصربفرد مرزی، کشاورزی، معدنی و گردشگری هنوز نتوانسته از تله محرومیت خارج شود و همواره عملکرد نمایندگان آن در مجلس به عنوان یکی از علل عقب ماندگی و شاید بتوان بهتر گفت عدم کارایی لازم برای خروج از محرومیت بشمار می رود. انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در اسفندماه سال گذشته بار دیگر امیدها را به این سمت نشانه گرفت که اینبار تلاش و پیگیری نمایندگان متفاوت تر خواهد بود و خواهند توانست ضمن ایفای نقش ملی، نسبت به شتاب بخشی به روند توسعه آذربایجان‌غربی نیز نقش آفرینی کنند.
ترکیب نمایندگان دوره یازدهم بیانگر آنست که چهار نفر شامل سیدسلمان ذاکر از ارومیه، کمال حسین پور از پیرانشهر – سردشت – میرآباد، عادل نجف زاده از خوی -چایپاره و یعقوب رضازاده از سلماس در مجلس دهم نیز نماینده مردم حوزه های انتخابیه خود بودند و چهار سال دیگر نمایندگی آنان با اعتماد مردم استان تمدید شد؛ ضمن اینکه ۲ نفر از آنان شامل محمدقسیم عثمانی از بوکان و عبدالکریم حسین زاده از نقده – اشنویه سابقه نمایندگی در دوره های پیشین را داشته اند. نکته جالب توجه اینکه ۶ نفر از نمایندگان جدیدالورود هستند.
بر اساس آنچه بر خروجی خبرگزاری خانه ملت قرار گرفته؛ تا به امروز عضویت قسیم عثمانی در کمیسیون برنامه و بودجه، عبدالکریم حسین زاده در کمیسیون عمران، عادل نجف زاده و سید سلمان ذاکر در کمیسیون صنایع و معادن، سلام ستوده در کمیسیون بهداشت و درمان، حاکم ممکان در کمیسیون اقتصادی، یعقوب رضازاده در کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی، کمال حسین پور در کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی قطعی شده و با توجه به به حد نصاب نرسیدن سه کمیسیون شوراها، حقوقی و قضایی پیش بینی می شود دیگر نمایندگان مردم آذربایجان‌غربی در مجلس نیز راهی این کمیسیون ها و شاید دیگر کمیسیون ها شوند.
نگاهی اجمالی به عضویت نمایندگان در کمیسیون ها تا حدود زیادی به مدرک تحصیلی و سوابق آنان مرتبط است اما گویا در این دوره امتیاز بندی برای نمایندگان جهت عضویت در کمیسیون ها بی تاثیر با این تنوع در کمیسیون های مختلف نیست. اینکه کمال حسین پور دوره قبل در کمیسیون عمران بود و این دوره راهی کمیسیون کشاورزی شده و یا اینکه ذاکر دوره قبل در کمیسیون اجتماعی بود و این دوره در کمیسیون صنایع و معادن عضویت دارد و یا عادل نجف زاده که او هم دوره قبل عضو کمیسیون عمران بود و این دوره راهی کمیسیون صنایع و معادن می تواند ناشی از علاقه نمایندگان و یا امتیاز بندی صورت گرفته باشد چرا که به عنوان نمونه انتظار می رفت حاکم ممکان راهی کمیسیون حقوقی و قضایی شود اما گویا او ترجیح داده تا بخاطر اهمیت مسائل اقتصادی و معیشتی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شود.
تنوع عضویت نمایندگان آذربایجان‌غربی در کمیسیون های مختلف فرصت کم نظیری است تا بتوان با بهره مندی از یک هم افزایی جدی در قالب مجمع نمایندگان نسبت به اخذ امتیازات ویژه برای توسعه استان اقدام نمود. عضویت در کمیسیون تخصصی همچو برنامه و بودجه، اقتصادی، صنایع، بهداشت و کشاورزی برای استان مزیت خوبی است که اگر به درستی از آن بهره برده شود می توان به خلق موقعیت های جدی توسعه و حل مشکلات بر زمین مانده امیدوار بود.
بررسی های ما گویای آنست که متاسفانه در ۱۰ دوره مجلس بعد از انقلاب حتی یک طرح توسعه محور به صورت مستقل از سوی نمایندگان آذربایجان‌غربی وارد صحن علنی مجلس نشده است و تجربه مناطق توسعه یافته و نقش آفرینی نمایندگان آن ها نشان می دهد که تسلط نمایندگان درحوزه توسعه و برنامه ریزی و داشتن نگرش سیستمی و استراتژیک اندیشی و قدرت رایزنی و مذاکره می توانست به عنوان عوامل مهم در موفقیت آنان برای توسعه یافتگی این منطقه باشد. یکی از موانع جدی برای اثربخشی عملکرد نمایندگان استان در مجلس را می توان نپرداختن به وظایف ذاتی نمایندگان،فعالیت های جزیره ای وتلاش انفرادی نمایندگان در حوزه اختیارات و وظایف آنان دانست.
به نظر می رسد کمبود نمایندگان توانمند و آشنا با اصول و مبانی توسعه و دارای تفکر استراتژیک در ۱۰ دوره مجلس ، از مهمترین عوامل توسعه نیافتگی آذربایجان‌غربی است. نگاهی اجمالی به ویژگی ها و عملکرد نمایندگان استان در ادوار گذشته نشان می دهد که جز موارد استثنا هرگز افراد توانمند و آشنا با مبانی توسعه از این منطقه راهی مجلس نشده است.
بیان این نکته به معنای نادیده گرفتن توانمندی های فنی و حرفه ای برخی از نمایندگان پیشین و کنونی مردم استان نیست. گاهی مردم به خطا چنین می اندیشند که یک مهندس بسیار خبره و مجرب یا یک پزشک بسیار خبره و مجرب یا یک روحانی بسیار مسلط به مبانی فقهی و شرعی الزاما نماینده خوبی برای مردم در مجلس و قوه مقننه خواهد بود. در حالی که تجربه مناطق توسعه یافته و نقش آفرینی نمایندگان آن ها نشان می دهد که تبحر و تسلط نمایندگان درحوزه توسعه ، برنامه ریزی و دارای نگرش سیستمی و استراتژیک اندیشی و قدرت رایزنی و مذاکره، عوامل مهمی در میزان موفقیت آنان برای توسعه یافتگی مناطق محروم بوده است.
از دیگر عوامل ، می توان به نبود انسجام و هماهنگی نهادینه بین تمامی نمایندگان استان اشاره کرد تا جایی که می توان مدعی شد؛ یکی از موانع جدی برای اثربخشی عملکرد نمایندگان استان در مجلس فعالیت های جزیره ای وتلاش انفرادی نمایندگان در حوزه اختیارات و وظایف آنان بوده است. متاسفانه تلاش اثربخش و نهادینه شده ای برای هماهنگ نمودن توانمندی ها و تلاش های مجمع نمایندگان آذربایجان‌غربی انجام نمی گیرد و با وجود تشکل صوری مجمع نمایندگان استان، هیچ مکانیسم تعهدآوری برای تجمیع توان و تلاش تک تک نمایندگان طراحی نشده و غالبا فعالیت ها، انفرادی است و بخش کمی از کارهای آنان درقالب مجمع تصمیم گیری می شود. این تصمیمات هم غالبا روزمره و غیر استراتژیک است و دردآورتر اینکه رقابت های منفی، وظایف ذاتی نمایندگان را به حاشیه برده و اغلب اقدامات شان زمینه سازی برای رای آوردن جهت دوره بعد است و در عمل، این امر می تواند آنان را وارد بده بستان های نامعقول نموده و از انجام وظایف اصلی باز دارد.
غفلت از وظایف ذاتی سیاست گذاری و پرداختن به امور اجرایی ، که جزو وظایف نمایندگی نیست و صرفا کار دولت و قوه مجریه است را می توان از دیگر موانع ناکارآمدی نقش نمایندگان مجلس دانست. آنچه مردم درعمل می بینند سرکشی های مکرر و غیر مفید نمایندگان از شهرها و روستاها و دخالت های مستمر و روزانه در امور اجرایی مدیران و سازمان های دولتی است در حالی که طبق قانون، هیچکدام از این کارها جزو وظایف ذاتی نمایندگی نیست و نمی توان این فعالیت ها را به عنوان وظیفه نظارتی نمایندگان محسوب نمود زیرا امر نظارت دارای مکانیسم های خاص خود است که اگر از مجرای قانونی اِعمال شود می تواند اثربخش باشد، کمتر مورد توجه بوده است.
فقدان تفکر استراتژیک در بیشتر منتخبان ادوار مجلس به معنای دوری از نگرش سیستمی، آینده نگر نبودن، بی توجهی به اطلاعات پایه ای و عدم دسترسی به یک بانک اطلاعاتی غنی و رقابتی ندیدن موقعیت استان و مشغول شدن به روزمرگی و امثالهم از دیگر مواردی است که فقدان آن درنمایندگان ادوار مختلف آذربایجان‌غربی موانعی برای توسعه یافتگی شده و استان از آن رنج برده است. عضویت نمایندگان در کمیسیون های تخصصی از جمله برنامه و بودجه اگر چه مفید است اما یکی از ضعف های اساسی که موضع نمایندگان مناطق محروم را در چانه زنی های ایام تنظیم برنامه های پنجساله و بودجه سالانه در موقعیت ضعف و ناتوانی قرار داده است عدم دسترسی به اطلاعات قابل استناد است که انتظار می رود نمایندگان در فرایند ارتباط مستمر با شوراهای شهر و استان و نخبگان و اساتید دانشگاه ها و محققان محلی اطلاعات مستند و قابل بهره گیری درطرح های پیشنهادی را بدست آورند.
انتظار می رود نمایندگان دوره یازدهم که با عنصر تجربه و جوانی پیوند خورده اند بیش از پیش با نقش آفرینی جدی در صحن، کمیسیون های تخصصی و مهمتر از آن در مجمع نمایندگان استان نسبت به اجرای طرح های توسعه محور که آبادانی استان را به تحرک وادارد ایفای نقش کنند تا این چرخه تکراری عدم کارایی نمایندگان در توسعه پایان یابد.