پرسش‌هایی درباره عملیات موشکی ایران؛ جنگ‌افزارها و رهگیری
با گذشت دو روز از عملیات تنبیهی ایران علیه اسرائیل، کارشناسان در حال تحلیل ابعاد حمله ایران و پدافند اسرائیل و شرکایش هستند و برخی بر جنبه‌های آماری این رخداد تمرکز کرده و ارقام مختلفی از ابعاد این رخداد منتشر کردند.
به گزارش آنایول به نقل از ایرنا، در این میان چند پرسش برای افکار عمومی درباره کم و کیف موشک‌ها و پهپادهای به کار رفته مطرح است که در این مطلب تلاش شده تا حد امکان با استفاده از ادعاها و داده‌های منتشره از سوی منابع مختلف رسانه‌ای، پاسخ‌هایی برای آنها ارائه شود.
چه تعداد پرتابه شلیک شد؟
حملات ایران با پهپادها، موشک‌های کروز و موشک‌های بالستیک علیه اسرائیل انجام شد. ایران تعداد موشک‌ها و پهپادهای پرتاب شده را اعلام نکرده اما منابع نظامی آمریکا و اسرائیل در این زمینه ادعاهایی کرده‌اند. «دانیل هاگاری» سخنگوی ارتش اسرائیل در بیانیه تلویزیونی گفت: این حمله شامل ۱۷۰ پهپاد و ۳۰ موشک کروز بود که هیچکدام وارد خاک اسرائیل نشد و ۱۱۰ موشک بالستیک که تعداد کمی از آنها به اسرائیل رسید.
روزنامه نیویورک تایمز نیز به نقل از مقامات اسرائیلی مدعی شد: ایران ۱۸۵ پهپاد، ۳۶ موشک کروز و ۱۱۰ موشک زمین به زمین به سمت اسرائیل شلیک کرده است.
بمباران و موشک‌پرانی به اسرائیل از چند کشور انجام شد و از چند شهر ایران؟
شنبه‌شب پس از اعلام سپاه پاسداران ایران مبنی بر اینکه پهپاد و موشک به سوی اسرائیل پرتاب کرده، منابع امنیتی عراق به رویترز گفتند که پرتابه‌هایی در حال پرواز بر فراز عراق در جهت اسرائیل دیده شده است.
بی‌بی سی به نقل از وزارت دفاع آمریکا مدعی شد، نیروهای آمریکایی ده‌ها موشک و پهپاد پرتاب شده از ایران، عراق، سوریه و یمن را رهگیری کردند. به گزارش نیویورک تایمز، مقام‌های اسرائیلی مدعی شدند عمده پهپادها و موشک‌ها از خاک ایران و تعداد معدودی نیز از خاک عراق و یمن شلیک شده‌اند.
همزمان حزب‌الله لبنان هم اعلام کرد دو رگبار موشک به سمت یک پایگاه نظامی اسرائیل در بلندی‌های جولان اشغالی شلیک کرده است. همان‌گونه که در نقشه دیده می‌شود، سوریه کمترین فاصله و ایران و یمن بیشترین فاصله را تا سرزمین‌های اشغالی دارند.
یک ویژگی این حمله این بود که از ایران نیز شلیک از چند استان انجام شد. برخی منابع از شلیک یا عبور موج موشک‌ها از آسمان اصفهان، کرمانشاه، ایلام و آذربایجان غربی ، شیراز سخن گفته‌اند.
چه تعداد اصابت کرد و چه میزان رهگیری شد؟
درباره این که چه میزان از موشک‌ها و پهپادهای ایران به اهداف اصابت کرده و چه تعداد رهگیری شده، داده‌های قطعی در اختیار نیست.
ای‌بی‌سی نیوز به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی نوشت: ۹ موشک به دو پایگاه هوایی اسرائیل در «النقب» اصابت کرده است. به گفته او، «۵ موشک به پایگاه هوایی نواتیم اصابت کرد و به یک هواپیمای ترابری سی_ ۱۳۰، یک باند و انبارها آسیب رساند».
«دانیل هاگاری» سخنگوی ارتش اسرائیل مدعی شده تعداد کمی از موشک‌های بالستیک به اسرائیل رسیده است.
مقصود از رهگیری چیست؟
وقتی پرتابه‌ای همچون موشک یا پهپاد به سوی هدفی حرکت می‌کند، سامانه‌های پدافندی کشور هدف، تلاش می‌کنند پیش از اصابت این پرتابه، آنها را در آسمان هدف قرار دهند و مانع اصابت آنها به اهداف شوند که به این فرایند، رهگیری گفته می‌شود.
چند موشک از گنبد آهنین عبور کرد و چه خسارتی به بار آورد؟
بی‌بی‌سی گزارش داده خبرنگارانش در اورشلیم آژیرها را شنیده‌اند و سیستم دفاع موشکی گنبد آهنین اسرائیل را در حال عملیات مشاهده کرده‌اند که از رادار برای ردیابی راکت‌ها استفاده کرده است. موشک‌های رهگیر فقط به سمت راکت‌هایی شلیک می‌شوند که انتظار می‌رود مناطق پرجمعیت را مورد اصابت قرار دهند.
دو مقام آمریکایی به شبکه خبری سی‌بی‌اس گفتند: «پنج موشک بالستیک با عبور از پدافند هوایی، به خاک اسرائیل ضربه زدند. چهار موشک در پایگاه محل استقرار جت‌های جنگنده اف-۳۵ اسرائیل فرود آمدند که به گفته مقام‌ها، هدف اصلی ایران بود. یک موشک به باند فرودگاه اصابت کرد؛ دیگری به آشیانه خالی هواپیما و یکی نیز به آشیانه‌ای که از کار افتاده بود اصابت کرد. به نظر می‌رسید پنجمین موشک بالستیک به سمت یک سایت راداری در شمال اسرائیل نشانه رفته بود اما هدف خود را از دست داد.»
یکی از مقام‌ها به سی‌بی‌اس مدعی شد: از ۱۲۰ موشک بالستیک شلیک شده توسط ایران، حدود نیمی از آنها در پرتاب شکست خوردند یا در اواسط پرواز سقوط کردند.
تعداد کشورهای درگیر در تنش
«تام اسپندر» گزارشگر بی‌بی‌سی اینترنشال در گزارشی با عنوان «موج حملات ایران چه بود و چگونه خنثی شد؟» نوشت: دستکم ۹ کشور در تشدید تنش نظامی بعد از عملیات نظامی ایران علیه اسرائیل در شنبه‌شب و بامداد ۲۶ فروردین دخالت داشتند؛ پرتابه‌هایی که از ایران، عراق، سوریه و یمن شلیک شد و توسط اسرائیل، ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و همچنین اردن سرنگون شد.
چند کشور به اسرائیل کمک کردند؟
گرچه اسرائیل اعلام کرده بخش زیادی از پرتابه‌ها را رهگیری کرده اما نکته مهم این است که چهار کشور آمریکا، انگلیس، اردن و فرانسه در رهگیری موشک‌های ایران به این رژیم کمک کرده‌اند.
آمریکا
طبق اعلام «جو بایدن» نیروهای آمریکایی به اسرائیل کمک کردند تا تقریباً همه پهپادها و موشک‌هایی را که توسط ایران پرتاب شده بود، سرنگون کند. وی در بیانیه‌ای افزود، ایالات متحده هواپیماها و کشتی‌های جنگی را پیش از این حمله بی‌سابقه به منطقه منتقل کرده است.
فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) بعداً با انتشار گزارشی اعلام کرد نیروهای این کشور بیش از ۸۰ پهپاد و حداقل ۶ موشک بالستیک را منهدم کرده‌اند. از جمله یک موشک بالستیک روی پرتابگر آن و هفت پهپاد که پیش از پرتاب در مناطق تحت کنترل حوثی‌ها در یمن منهدم شدند.
منابع امنیتی به رویترز گفتند، نیروهای آمریکایی که از پایگاه های نامعلوم در منطقه عملیات می‌کردند، تعدادی پهپاد ایرانی را بر فراز جنوب سوریه در نزدیکی مرز با اردن سرنگون کردند.
انگلیس
«ریشی سوناک» نخست وزیر بریتانیا تائید کرد «جت‌های RAF» تایفون بریتانیا تعدادی پهپاد تهاجمی ایرانی را سرنگون کردند.
اردن
اردن که یک معاهده صلح با اسرائیل دارد در بیانیه‌ای اعلام کرد برای تامین امنیت شهروندانش، اجسام پرنده‌ای را که وارد حریم هوایی این کشور شده بودند، رهگیری کرد. مقام‌های اردنی توضیح بیشتری درباره عملیات خود نداده‌اند؛ با این حال شماری از ساکنان محلات جنوبی امان در ۶۰ کیلومتری اورشلیم چند پهپاد ساقط شده را مشاهده کرده‌اند.
فرانسه
طبق گزارش ارتش اسرائیل، فرانسه به گشت‌زنی در حریم هوایی کمک کرده اما مشخص نیست که آیا آنها پهپاد یا موشکی را سرنگون کرده‌اند یا خیر. مکرون تأیید کرده که ارتش فرانسه در طول شنبه‌شب تا بامداد یکشنبه، به درخواست اردن در عملیات «رهگیری» موشک‌ها و پهپادهایی که ایران به سوی اسرائیل شلیک کرده بود، شرکت کرده است.
او گفته: «ما در اردن یک پایگاه هوایی داریم و حریم هوایی اردن با این حملات نقض شده بود. هواپیماهای‌مان را به پرواز در آوردیم و آنچه را که باید رهگیری می‌کردیم، انجام دادیم.»
موشک‌های پرتاب شده چند نوع بودند؟
در این عملیات از پهپاد، موشک کروز و موشک بالستیک استفاده شده و سرویس بین‌المللی بی‌بی‌سی مدعی شده ایران از این ۶ نوع موشک در عملیات خود استفاده کرده است.
تفاوت پهپاد، موشک کروز و موشک بالستیک چیست؟
پهپاد
پرنده هدایت‌پذیر از دور یا به اختصار پَهپاد (به انگلیسی: drone) که به آن هواپیمای بدون سرنشین نیز می‌گویند، به دلیل هدایت‌پذیری از راه دور، کاربردهای متنوعی از جمله در عملیات‌های نظامی دارد و اکنون بخشی جدایی ناپذیر از جنگ مدرن و فرماندهی و کنترل صحنه نبرد محسوب می‌شود و کاربردهایی همچون فریب، جنگ الکترونیک و اخلالگر رادار نیز دارند.
گفته شده یکی از کارکردهای پهپادهای ارسالی در بامداد ۲۶ فروردین، مشغول کردن سامانه‌های پدافندی اسرائیل بوده تا از این رهگذر، تردد موشک‌های پرتاب شده تسهیل شود. در عملیات ایران، از «شاهد ۱۳۶» و «شاهد ۱۳۱» استفاده شده است. شاهد ۱۳۶ به دلیل ابعاد بزرگتر، برد عملیاتی ۲۰۰۰ کیلومتری دارد و می‌تواند یک سرجنگی ۵۰ کیلوگرمی را حمل کند.
موشک بالستیک
این موشک یک سامانه تسلیحاتی استراتژیک «خود هدایت شونده» راکتی است که یک مسیر بالستیک را دنبال می‌کند تا محموله را از محل پرتاب خود به یک هدف از پیش تعیین شده برساند.
در عملیات وعده صادق، دو موشک بالستیک «خیبرشکن» و «عماد» به کار رفته است. موشک بالستیک سوخت جامد خیبرشکن در بهمن سال ۱۴۰۰ توسط نیروی هوافضای سپاه رونمایی شد و نسخه اولیه آن ۱۴۵۰ کیلومتر و نسخه جدید آن ۱۸۰۰ کیلومتر برد دارد.
کلاهک و سرجنگی موشک خیبرشکن از نوع جداشونده است که تا لحظه اصابت به هدف قابلیت هدایت دارد و همچنین می‌تواند با اجرای مانور، سامانه‌های پدافندی و ضدموشکی دشمن را فریب دهد. موشک عماد از جمله موشک‌های دوربرد ایران با برد ۱۷۰۰ کیلومتر است که تا ۷۵۰ کیلوگرم سرجنگی را می‌تواند حمل کند و قابلیت نصب بر سیستم پرتاب خشابی موشک‌ها از شهرهای موشکی زیرزمینی را که با عنوان «رگبار موشکی» شناخته می‌شود، دارد.
موشک کروز
سامانه موشکی کروز (به انگلیسی: Cruise missile) گونه‌ای هواگرد بی‌سرنشین هدایت شونده و از گونه بالستیک است که مسیر آن تا رسیدن به هدف قابل تغییر و هدایت است. در بیشتر سامانه‌های کروز از موتور جت استفاده می‌شود، درحالیکه موشک‌های دیگر از موتور راکتی استفاده می‌کنند. موشک‌های کروز معمولاً همه مسیر خود را در ارتفاع بسیار پایین برای جلوگیری از تشخیص رادارهای دشمن و با سرعت تقریباً ثابت با سرعت مافوق صوت یا نزدیک به صوت طی می‌کنند. تفاوت موشک کروز با پهپاد این است که کروز فقط به عنوان سلاح استفاده می‌شود.
در عملیات بامداد یکشنبه، از موشک «پاوه» با برد ۱۶۵۰ کیلومتری استفاده شده است. این موشک می‌تواند از جهت‌های مختلف به هدفش حمله کند و باعث فریب و سردرگمی پدافند هوایی دشمن شود.
کدام سامانه‌های پدافندی اسرائیل استفاده شد؟
اسرائیل از طیف گسترده‌ای از سامانه‌ها برای مقابله با حملات از موشک‌های بالستیک با مسیرهایی که آنها را به بالای جو می‌برد تا موشک‌های کروز و راکت‌های پایین‌پرنده استفاده می‌کند.
طبق گفته سازمان دفاع موشکی اسرائیل (IMDO)، گنبد آهنین پایین‌ترین لایه دفاع موشکی اسرائیل است. حداقل ۱۰ سامانه گنبد آهنین در اسرائیل وجود دارد که هر کدام به راداری مجهز شده که راکت‌ها را تشخیص می‌دهد و سپس از یک سیستم فرماندهی و کنترل استفاده و اگر موشک تهدیدی ایجاد کند، گنبد آهنین موشک‌هایی را از زمین شلیک می‌کند تا آن را در هوا نابود کند.
سطح بعدی در هرم دفاع موشکی، «فلاخن داوود» است که در برابر تهدیدهای کوتاه‌برد و میان‌برد از اسرائیل محافظت می‌کند و از موشک‌های رهگیر «استونر» و «اسکای‌سپتور» برای نابودی اهداف تا فاصله ۳۰۰ کیلومتری استفاده می‌کند.
بالاتر از «فلاخن داوود»، سامانه‌های «آرو ۲» و «آرو ۳» اسرائیل قرار دارند. «آرو ۲» دارای برد ۹۰ کیلومتری و حداکثر ارتفاع ۵۱ کیلومتری است و «آرو ۳» از فناوری برخورد جنبشی برای رهگیری موشک‌های بالستیک ورودی در فضا، پیش از ورود دوباره آنها به جو در مسیر رسیدن به اهداف، استفاده می‌کند.
اسرائیل همچنین از جت‌های F-۳۵ برای سرنگونی پهپادها و موشک‌های کروز استفاده کرده است. همچنین انگلیس، فرانسه و آمریکا از جنگنده‌های خود برای رهگیری موشک‌های ایران بهره برده‌اند.
