مسئله برتر دانستن رتبه‌های برتر است، نه طبقاتی‌شدن آموزش!
با اعلام اسامی رتبه‌های برتر کنکور امسال، چنین تحلیل شد که چون یک نفر از ۴۰ نفر رتبه برتر کنکور در مدرسه دولتی تحصیل کرده و بقیه در مدارس تیزهوشان و غیرانتفاعی بوده اند، پس آموزش دارد به سمت طبقاتی شدن می رود و این نابرابری آموزشی است. این تحلیل درست است، اما مسئله اصلی جامعه ما در موضوع کنکور و آموزش دانشگاهی این نیست. در واقع می توان گفت، مسئله را درست تشخیص نداده‌اند و یا درست طرح مسئله نکرده‌اند.
چون از گذشته های دور تا کنون آموزش طبقاتی بوده است. داستان انوشیروان و کفشگر را شاید بارها شنیده‌ایم. آنجا که کفشگر از انوشیروان می خواهد اجازه دهد پسرش در ازای پرداخت سیم درس بخواند و انوشیروان مخالفت می کند. اکنون هم نه به صورت آشکار بلکه پنهان این نابرابری وجود دارد. اصلاً بسیاری از دانش آموزان طبقه پایین یا فرودست توان رفتن به مدارس دولتی را هم ندارند. اما کسی راجع به این موضوع حرفی نمی زند! اصلاً کدام بخش از زندگی ما امروزه طبقاتی نشده است؟
محل سکونت مان، پوشاکی که می پوشیم، غذایی که می خوریم و حتی فراغتی که انتخاب می کنیم و فراتر از آنها دوستی های ما سویه ای طبقاتی دارد.
پس در موضوع کنکور مسئله این نیست که چون اکثر رتبه های برتر از مدارس غیردولتی اند، پس آموزش، کنکور و دانشگاه طبقاتی شده است. مسئله این است که ما مشروعیت و برتری به رتبه های برتر کنکور می دهیم. یعنی ناخودآگاه داریم ملاک برتر بودن را به برتری در کنکور می دهیم. آسیب پذیرش این موضوع به مراتب عمیق تر از شکاف طبقاتی است.
بعد از سه دهه تجربه کنکور باید به این نتیجه می رسیدیم که موفقیت و رشد فردی تنها در آموزش عالی و ورود به دانشگاه نیست. من در بین هم نسل های خودم افرادی را می شناسم که در دانشگاههای تراز اول درس خوانده اند ولی موفقیت و موقعیتی حاصل نکرده‌اند. برعکس آن بوده اند کسانی که دانشگاه نرفته اند ولی زندگی موفقی داشته‌اند چرا که برای چند دانشگاه رفته شغل ایجاد کرده اند.
بنابراین مسئله این است که چرا ملاک برتری یک فرد داشتن رتبه برتر در کنکور باشد؟ از همه مهمتر پذیرش این موضوع از طرف قشر روشنفکر و تحصیل کرده نگران کننده است. چرا که ما داریم معیار معرفی می کنیم. معیاری که مناسب نیست. تجربه کشورهای توسعه یافته و پیشرفته هم به خوبی این را ثابت می‌کند.
آموزش دانشگاهی خوب است ولی به شرطی که به دست افراد علاقه مند و اهل دانش بیافتد. اگر چنین نباشد دانشگاه تبدیل به یک بنگاه اقتصادی می شود و به تعبیر نظریه پردازان مکتب فرانکفورت صنعت می شود. صنعت دانش که روشنفکرانش توده ها را فریب می دهند؛ درست مثل وضعیتی که اکنون در جامعه ی ما حاکم است.
باز تاکید می کنم که منکر این نیستم که نابرابری آموزشی وجود دارد و آموزش طبقاتی شده است. اما نباید آموزش دانشگاهی را ملاک برتری قرار دهیم. تاکید کردن روی آموزش دانشگاهی به عنوان تنها ملاک برتری فردی تبعات زیان باری هم برای دانشگاه و هم برای افراد جامعه دارد.