تصادفات خونین در جاده ها مدتی است در صدر اخبار آذربایجان غربی قرار گرفته است، افزایش تصادفات و بازتاب گسترده رسانه ای آن و البته تاکید بر ناایمن بودن جاده ها، نه تنها تغییر مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای استان را رقم زد، بلکه پای دستگاه قضا را به موضوع باز کرد؛ از حضور میدانی در محل سوانح تا دستور رسیدگی فوری و تعیین ضرب الاجل برای رفع نقاط حادثه خیز. تا اینجای ماجرا و پس از گذشت 9 ماه از سال که قریب به 400 نفر در جاده های استان جان خود را از دست داده اند، اغلب بر این باورند که جاده و خودرو عامل اصلی روند صعودی تصادفات و تلفات جاده ای است. ضمن اینکه نمی توان بر نقش و سهم جاده و خودروهای غیراستاندارد و ناایمن در بروز حوادث جاده‌ای چشم پوشید اما نباید از عامل انسانی به عنوان کاربران جاده و خودرو غافل شد. اکبر جباری، مدیر استانی جمعیت طرفداران ایمنی راههای استان آذربایجان‌غربی در مصاحبه ای با «آوای آزاد»با تاکید بر ارزش زندگی و جان انسان که پیش زمینه ایجاد زیرساخت هاست، به نقش عامل انسانی در کاهش یا افزایش سوانح پرداخته و فرهنگ سازی از طریق آموزش و اطلاع رسانی را حلقه مفقوده اقدامات انجام شده برای کاستن از بروز حوادث و تلفات ناشی از آن اعلام کرد. مشروح این گفت و گو را بخوانید:

ابتدا در رابطه با تاسیس و رویکرد جمعیت طرفداران ایمنی راهها بفرمایید.
جمعیت طرفداران ایمنی راهها از سال 86 فعالیت کشوری خود را آغاز کرده و از سال 91 اولین نمایندگی استانی جمعیت در آذربایجان شرقی تشکیل یافت و بعد در استانهای مختلف شروع به کار کرد. در استان آذربایجان غربی نیز از سال 99 جمعیت طرفداران ایمنی راهها فعالیت خود را آغاز کرده است.
با توجه به اینکه آغاز فعالیت ما در استان با شروع کرونا همراه بود فعالیت‌های چشمگیری در ابتدا نداشتیم، اقداماتی در راستای عضوگیری برای جمعیت انجام و مانورهای روز بدون حادثه با هماهنگی راهداری و پلیس راه برگزار شد. در واقع فعالیت‌های اساسی جمعیت را از سال جاری شروع کرده ایم؛ تفاهمنامه مشترک با موسسه رویش افکار منعقد کردیم تا پنجشنبه‌ها در این موسسه پذیرای متخصصین، صاحب نظران و علاقه‌مندان به موضوع ایمنی راهها باشیم.

جمعیت طرفداران ایمنی راه‌ها در استان چند نفر عضو دارد؟
در حال حاضر ۲۳۵ نفر عضو داریم و یکی از اهداف اساسی جمعیت عضوگیری فعال است که صرفا در مرکز استان نباشد و در شهرستان‌ها هم نسبت به توسعه ایمنی و کاهش تصادفات اقدام کنیم.
برنامه‌های این جمعیت را بیان کنید و بفرمایید با چه رویکردی این برنامه ها اجرایی خواهد شد؟
یکی از مهمترین برنامه های جمعیت طرفداران ایمنی راه‌ها، آموزش و فرهنگ‌سازی است؛ آموزش به عنوان حلقه مفقوده در تمامی عرصه‌ها شناخته می‌شود چرا که اگر آموزش به درستی انجام شود بسیاری از مسائل حل خواهد شد.
مهندسین راهسازی و مسئولان راهداری و پلیس راه وظایف خود را در حوزه زیرساختها و کنترل انجام می دهند که جای تقدیر و تشکر دارد اما مهارت رانندگی یکی از مهم‌ترین مباحثی است که به آن توجه چندانی نشده‌است چرا که اگر رانندگی صحیح انجام شود میتوان از بدترین جاده‌ها با بدترین شرایط فیزیکی به سلامت عبور کند.
کودک در دوران مدرسه از دبستان تا پایان دبیرستان در حوزه ایمنی راه‌ها و فرهنگ رانندگی مطلبی یاد نمی‌گیرد و وقتی هم قصد اخذ گواهینامه رانندگی دارد آموزش‌ها کافی نیست ؛ در نتیجه می‌بینیم عمده تصادفات رانندگی مربوط به افرادی است که بتازگی گواهینامه رانندگی دریافت کرده اند.
در رسانه‌های جمعی از جمله صدا و سیما نیز به حوزه آموزش و فرهنگ ایمنی راه‌ها و مهارت های رانندگی کمتر پرداخته شده است بنابراین آموزش حلقه مفقوده فرهنگ سازی در حوزه ایمنی راه‌ها بوده و لازم است مسئولان دولتی و غیردولتی و رسانه‌ها به مقوله آموزش در این حوزه توجه بیشتری داشته باشند.
به موضوع گواهینامه اشاره کردید؛ شما آموزش ها در این دوره را کافی می دانید؟
لازم است تغییراتی در فرآیند اخذ گواهینامه و آموزش فرهنگ ایمنی و رانندگی به کارآموزان رانندگی ایجاد شود. در زمینه رانندگی با موتور نیز بسیاری از موتور سواران نه کلاه ایمنی دارند و نه موتور آنها پلاک معتبر دارد که این زمینه ساز بسیاری از مشکلات است.
پیشنهاد جمعیت در حوزه آموزش برای ارتقای فرهنگ رانندگی چیست؟
درصدد تولید کلیپ‌های آموزشی در راستای ارتقا فرهنگ ایمنی و رانندگی هستیم. جمعیت هدف دانش آموزان، عابران پیاده، رانندگان موتور سیکلت و سایر رانندگان هستند تا این کلیپ ها از طریق رسانه های جمعی و شبکه های اجتماعی در اختیارشان قرار گیرد.

وضعیت استان آذربایجان غربی در خصوص ایمنی راه‌ها و تصادفات رانندگی را چگونه ارزیابی می کنید و در مقایسه با کشور در چه جایگاهی قرار دارد؟
بر اساس اعلام مسئولان مربوطه، در سال جاری آمار تصادفات رانندگی در کشور روند افزایشی داشته و در استان ما نیز آمار حاکی از افزایش تصادفات رانندگی است.
به نظر شما چه عواملی منجر به افزایش تصادفات شده و بیشترین عامل تصادفات چیست؟ بررسی کرده اید؟
اول آموزش و فرهنگسازی و سپس کیفیت جاده ها و خودروها مهمترین عوامل هستند که بنظرم من اگر استانداردسازی جاده ها و کیفیت خودروها 10 درصد باشد آموزش رانندگان ۹۰ درصد موثر است.

وقتی حریم جاده مشخص نیست و روشنایی کافی در شب وجود ندارد، آموزش چگونه می تواند منجر به کاهش تصادفات شود؟
آموزش به ما می‌گوید در بدترین شرایط کیفیت خودرو و جاده باید بهترین رانندگی را داشته باشیم، چنانچه یک خلبان زمانی که آموزش خلبانی می‌بیند در بدترین شرایط آب و هوایی و طوفان و گردباد نیز باید بتواند خلبانی کند ، راننده نیز در بدترین شرایط جاده و وضعیت آب و هوایی نیز می‌تواند رانندگی درستی داشته باشد و صحیح و سالم به مقصد برسد.
شما به عنوان جمعیت ایمنی راه‌ها، خلاء اساسی در فرهنگ ایمنی را مربوط به چه موضوعی می دانید؟
همانطور که بالا هم عرض کردم، آموزش مهم‌ترین حلقه مفقوده فرهنگ رانندگی است. ما به عنوان جمعیت و یک NGO نقش مردم را در این موضوع اساسی می‌بینیم چرا که کاربران جاده ای اعم از راننده و عابر پیاده به قوانین عمل نمی کنند؛ مردم باید خود را مسئول بدانند.
یعنی جمعیت ایمنی راهها با رویکرد آموزش و آگاهی بخشی فعالیت کرده و در ارتباط با عملکرد نهادهای ذیربط مطالبه گری نخواهد داشت؟
هرچند مطالبه‌گری جزو اولویت‌های جمعیت است ولی هدف اساسی این است که بتوانیم رفتار مسئولانه مردم را برانگیزیم. در گام اول و اساسی فکر می‌کنیم جامعه نیاز دارد تا بیدار و آگاه شود، مردم نسبت به دلسوزی به هم باید تحرک بیشتری داشته باشند چرا که یکی از اولین ابزارهای تمدن دلسوزی مردم نسبت به هم است و رفتار متمدنانه این است که مردم نسبت به هم توجه کافی داشته باشند.
سهم زیرساخت ها و جاده ها چه می شود؟
همین اقدامات هم در راستای برانگیختن رفتار مسئولانه و دلسوزی نسبت به جان ارزشمند انسان ها باید پیگیری و عملیاتی شود. در سال ۸۵ سازمان بهداشت جهانی رویکردی را تعریف کرد مبنی بر اینکه « اشتباهات رایج رانندگی نباید منجر به مرگ، معلولیت دائم و قطع عضو افراد شود. سیستم‌های حمل و نقل باید اشتباهات رانندگی را پوشش دهند. اشتباهات رایج رانندگی مثل خواب آلودگی نباید تاوان سنگینی داشته باشد جاده باید گاردریل، خط کشی و نوارهای لغزنده داشته باشد تا رانندگان را نسبت به اشتباهات خود آگاه کند». بنابراین پس ‌زمینه چنین رویکرد و تفکری که جاده ها باید بخشنده باشند، ارزش زندگی و ارزش جان است. آسیب پذیری‌های بدن انسان باید دقیقاً مشخص شود که اگر این آسیب پذیریها مشخص شود کارخانه خودروسازی،حلبی به جای خودرو به مردم تحویل نمی‌دهد. ما در تفکر انسان محور و در واقع در ارزش گذاری جان انسان‌ها ضعف داریم که اگر این معضل حل شود بسیاری از مشکلات رانندگی حل می‌شود.
سهم دولت را با توجه به دخیل بودن در دو عامل مهم جاده و خودرو در ارزش گذاری برای جان انسان و تلاش برای کاستن از مخاطرات جاده‌ای چگونه ارزیابی می کنید؟
عزم ملی برای‌ کاهش تلفات جاده‌ای وجود ندارد جالب است که با وجود روند صعودی تلفات جاده ای، در برنامه توسعه هفتم بند مربوط به کاهش تلفات جاده‌ای حذف شده بود و پس از اعتراض دوباره به آن اضافه شد. در زمینه کاهش تلفات رانندگی نیازمند عزم ملی هستیم. دولت و ملت نشان داده اند که می توانند این همبستگی را داشته باشند همچنان که در دوران کرونا یا ایام اربعین این عزم ملی مشاهده می‌شود و هم مردم و هم مسئولان همکاری مسئولانه‌تری دارند.
قوانین را تا چه اندازه بازدارنده می دانید ؟
قانون داریم اما حاکمیت قانون نداریم، در کشورهای اروپایی مردم به غیر از محل های خط کشی شده از جای دیگر برای عبور از عرض خیابان تردد نمی کنند. درحالیکه در کشور ما کمترین توجه به قوانین راهنمایی و رانندگی می شود و همین امر باعث رقم خوردن حوادث ناگوار می‌شود.
در حوادث رانندگی شاهد ورود دستگاه قضایی به موضوع بودیم و حتی برای رفع برخی نقاط حادثه‌خیز جاده ای ضرب‌الاجل تعیین شد. به نظر شما این ضرب‌الاجل تعیین کردن‌ها می‌تواند کارساز باشد؟
دستگاه نظارتی باید کاملاً آگاهانه و کارشناسانه بررسی و نظارت داشته باشد سپس این ضرب الاجل را تعیین کند چرا که پروسه ساخت آزادراه یا تعمیر و بازسازی جاده بسیار طولانی بوده و ضرب الاجل تعیین کردن نمی‌تواند کارساز باشد چرا که اگر با ضرب الاجل تعیین کردن بود الان بسیاری از کارها پیشرفت چشمگیرتری داشت!
تا چه اندازه به نتیجه بخش بودن اقدامات آموزشی و فرهنگی امیدوارید؟
تغییر نگرشی که منجر به تغییر رفتار شود کار یکروزه نیست و زمانبر است اما اگر تبدیل به رفتار و سبک زندگی شود بسیار تاثیرگذار است. عدم استفاده از کمربند ایمنی در سال‌های گذشته و قدیم، تصادفات بسیاری را رقم می‌زد اما امروزه همچنان که فرهنگ سازی شده و در سریال‌ها و فیلم‌های تلویزیونی نیز مشاهده می‌شود اولین کاری که راننده هنگام سوار شدن به خودرو می‌کند بستن کمربند ایمنی است. امیدواریم استفاده از تلفن همراه حین رانندگی نیز، فرهنگ سازی شود و مردم از تلفن همراه خود هنگام رانندگی استفاده نکنند؛ هرچند که جرایم رانندگی در این خصوص لحاظ شده ولی همچنان نیاز به فرهنگسازی و آموزش‌های بیشتری دارد.
آموزش و فرهنگسازی مهم‌ترین اصل است و رسانه ها، آموزش و پرورش، نهادهای فرهنگی و همچنین روحانیان دینی و مبلغان در منبرهای مساجد نیز می توانند در زمینه فرهنگسازی رانندگی نقش موثری ایفا کنند.
کلام آخر؛
با توجه به اهمیت جان انسان‌ها و پیامدهای ناشی از فوت هر یک نفر، لازم است همزمان با مطالبه گری برای بهبود کیفیت خدمات، با آگاهی از قوانین به صورت مسئولانه خود را ملزم به رعایت آنها کنیم تا ضمن ارج نهادن به زندگی و جان خود و عزیزانمان، دیگران را نیز در معرض خطر قرار نداده و از بروز حوادث ناگوار تا حد امکان پیشگیری کنیم. مرگ انسان ها نباید عدد تلقی شود. باید چرایی و علل بروز حوادث به دقت بررسی شده و برای رفع کاستی ها تلاش شود.